Rajayoga is een yogavorm waarmee we vanuit verschillende aspecten van ons bestaan(moreel, emotioneel, fysiek, energetisch en mentaal) tot een betere balans en grotere harmonie te komen. Het is een degelijke methode waarbij we leren onze wensen, emoties en gedachten helder te krijgen. Dat geldt ook voor de subtiele impressies en gedachten die latent in ons onderbewuste rusten.

Rajayoga vraagt niet om onvoorwaardelijke overgave, maar moedigt juist een gezonde kritische houding aan. De oefeningen zijn beschreven en kunnen geverifieerd worden door serieus met de methode te experimenteren. In die zin is de methode geschikt voor onze sceptische samenleving.

De eerste 5 onderdelen (externe oefeningen):

1 sociale aandachtspunten (yamas) en 2 en persoonlijke aandachtspunten (niyamas) zijn tien aspecten op het gebied van onze houding en gedrag. De yamas betreffen de verhouding met onze omgeving, de niyamas zijn gericht op onze persoonlijkheid. Samen leiden ze tot een meer natuurlijke controle over ons gedrag en onze emoties. Het is niet de bedoeling om door deze inhoudingen en beperkingen ontmoedigd of gefrustreerd te raken. Je moet ze niet zien als regels of geboden, maar als uitdagingen, aandachtspunten om ons alledaags doen en laten aan te toetsen, om op die manier veranderingen in onze persoonlijkheid en daarmee in ons leven in te bouwen.

3 houdingen (asanas) zorgen voor meer soepelheid, stabiliteit,kracht en het stimuleren van lichamelijke processen zoals bloedsomloop, ademhaling en spijsvertering. Na verloop van tijd zullen de oefeningen ons steeds meer in staat stellen stabiel en comfortabel te zitten in een houding waarin onze romp, nek en hoofd een rechte lijn vormen en waarin het lichaam niet protesteert en afleidt.

4 energiebeheersing (pranayama). Prana is de energie die ons lichaam en denken in stand houdt. De grofste vorm van prana is de adem. Daarom wordt pranayama naast energiebeheersing ook wel adembeheersing genoemd. De oefeningen leiden naar kalmte en concentratie.

5 beheersing van de zintuigen (pratyahara). Ons denkvermogen ondervindt via de 5 zintuigen constant prikkels uit onze omgeving en reageert daar vervolgens op. Om innerlijk kalm te worden kunnen we het vermogen ontwikkelen om de afleiding van ons denken door de buitenwereld weg te nemen. Dit doen we door een vrijwillig mentaal proces waarbij we onze betrokkenheid met onze omgeving tijdelijk loslaten. We zien, horen, proeven, ruiken en voelen wel, maar we hoeven er even niets mee.

De laatste 3 onderdelen (interne oefeningen):

6 concentratie (dharana) is de oefening waarmee we proberen ons verspreide, snel afgeleide denkvermogen te coördineren en te focussen op een object of onderwerp. We doen dit met een vrijwillige aandacht, maar ook met een bewuste inspanning van onze wil, van onze doelgerichtheid. De kracht van het denkvermogen en de mogelijkheid om zelf te bepalen waarmee we ons bezig houden neemt toe door deze concentratieoefeneningen.

7 meditatie (dharana) is het resultaat van constante, ononderbroken concentratie. Concentratie maakt ons denken kalm en gericht. In de meditatie bestaat er een ononderbroken stroom van het denkvermogen naar het object of onderwerp van concentratie. Meditatie kan ingezet worden om fysieke en mentale problemen het hoofd te bieden. Door onze westerse opleidingsmethoden is de manier waarop we denken nogal naar buiten gericht. We leren vaak niet echt om ons innerlijk leven te begrijpen en te ontwikkelen. Meditatie leert ons om delen van ons denkvermogen te onderzoeken en te gebruiken, meer inzicht in ons zelf te krijgen en te leren vertrouwen op onze intuïtie. Langdurige en intensieve meditatie leidt tot de laatste stap.

8 eenzijn (samadhi) de bovenbewuste staat van denken. We bevrijden ons van onze beperkingen en worden één met ons Zelf. Samadhi wordt in de verschillende geschriften vanuit verschillende gezichtspunten beschreven. Soms op een poëtische, soms op een theoretische, gedetailleerde manier. Mensen die samadhi bereikt hebben geven steeds weer aan dat deze bewustzijnstoestand niet in woorden of beelden te vatten is. Wat voor de vorige 7 stappen van rajayoga geldt: “ervaren weegt zwaarder dan beschrijven”, geldt in hoge mate voor samadhi.